Ludzie zatrzymywali się przy nich co dzień, czyniąc znak krzyża, na chwilę modlitwy i zadumy. W maju i czerwcu przy kapliczkach odbywały się okolicznościowe nabożeństwa. W miejscowościach oddalonych od kościołów przy kapliczkach odprawiano msze niedzielne i świątene.
Typy kapliczek
Kapliczki były budowane z drewna, kamienia i cegły. W zależności od użytego surowca wyróżnia się kilka typów kapliczek.
Kapliczki drewniane to najczęściej:
kapliczki kłodowe (wykonane z pnia drzewa),
słupowe (w kształcie kolumny lub słupa, na którym umieszczona jest kapliczka),
brogowe (cztery słupy z pomostem i daszkiem),
domkowe (w formie sześcianu lub prostopadłościanu z daszkiem),
szafkowe (zawieszane na ścianach domów lub drzewach),
skrzyniowe (wysokie skrzynie, od frontu otwarte),
wnękowe (w specjalnie wydrążonych drzewach).
Na kapliczkach umieszczano datę wykonania, inskrypcję, czasami imię i nazwisko fundatora. Wewnątrz znajdowały się polichromowane drewniane rzeźby, dziś oryginalne rzadko zachowane, zastępowane obrazkami lub gipsowymi figurkami Matki Bożej.
Drugim rodzajem kapliczek są
kapliczki murowane. Wyróżnia się następujące typy kapliczek murowanych:
domkowe (małe domki, na planie prostokąta, z drzwiczkami w ścianie frontowej),
arkadowe (zakładane na rzucie kwadratu otwarte ze wszystkich stron, z arkadkami wspartymi na słupach lub kolumnach),
gloriety (zakładane na planie koła, na którego obwodzie ustawione są kolumny podtrzymujące kopułę),
aedicule (przypominające ołtarz),
latarnie (wysokie słupy lub kolumny ustawione na piedestale z umieszczoną na szczycie kapliczką z wnękami lub prześwitami), wnękowe (przypominające kapliczkę domkową, ale we wszystkich ścianach znajdują się wnęki, w których stoją figury),
wieżowe (w formie graniastosłupa, o dwóch lub trzech kondygnacjach, na ostatniej znajdują się nisze na figury),
słupowe (niski słup z wnęką w ściance frontowej).
fasadowa to kapliczka na rzucie prostokąta, którego długość jest wielokrotnością szerokości, czyli szerokość kapliczki jest wielokrotnością głębokości. Kapliczka taka stwarza wrażenie pionowo osadzonej płyty,
wnękowa to kapliczka, w której święty znajduje się we wnęce w murowanym masywnym słupie, w ścianie budynku, czy też, w najprymitywniejszej i najstarszej formie, w wydrążonym pniu drzewa. Rzeźba jest zatem z trzech stron zakryta, zaś otwór bywa osłonięty kratką lub szybą.
Kapliczki murowane są kryte daszkami dwuspadowymi, czterospadowymi lub brogowymi, zwieńczone żelaznymi, ażurowymi krzyżami. W niszach umieszcza się drewniane figury świętych. W kapliczkach typu domkowego znajdują się często obrazy z wizerunkami świętych.
